کد مطلب:35701 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا هدايت تكويني جهت رفع نيازمنديهاي انسان كافي است؟

نبات و گياه بدون معلم به كمال شايسته خود ميرسند، و برنامه خلقت بدون كم و زياد درباره آنان جاري ميگردد. نباتات از زمين و آب و هوا و نور آفتاب، مواد زندگي را جذب ميكنند، و در عمليات شگفت انگيز خود، به آموزگاري نياز ندارند، و با يك برنامه منظم و حساب شده، به سوي تكامل گام برميدارند.
جهان جانداران در پرتو هدايت تكويني از هر نوع معلم و آموزگاري كه راه و رسم زندگي و شرط تكامل را به آنها بياموزد، بينياز ميباشند، و رموز زندگي را در مكتب «غريزه» آموخته، و در تكميل وجود خود، آنچه را كه نياز دارند از غريزه ميگيرند و «هدايت تكويني» در آنها و به عبارت ديگر «هدايت در پرتو غريزه» جايگزين عقل و خرد و هدايت تشريعي ميشود. مثلا هر جانداري به شيوه بارداري، طرز زايمان، و نحوه پرورش اولاد، راه درمان بيماري، دفاع از دشمن و گردآوري غذا و ...، از طريق غريزه آگاه و مطلع است و همين هدايت و راهيابي تكويني و غريزي، آنان را از هر راهنمايي بينياز ساخته است. ولي رهبري غرايز در انسان، براي رفع نيازمنديهاي وي كافي نيست، و قلمرو رهبري آنها در انسان نسبت به نيازمنديهاي وي به قدري كم و ناچيز است كه به يك صدم از نيازمنديهاي وي در راه تكامل نميتواند پاسخ بگويد، و هرگز غرايز انساني نميتواند جانشين ساير هدايتها و راهنماييهاي لازم گردد و زمام زندگي انساني را به دست بگيرد.
چراغ عقل و خرد البته تا حدي نقايص ناشي از كمبود غرايز را جبران ميكند و افق زندگي را در يك محدوده خاصي براي او روشن ميسازد، ولي آيا عقل و خرد ميتواند تمام كسريهايي را كه از ناحيه كمبود غرايز متوجه انسان ميگردد، جبران كند؟ به طور مسلم نه، خواهيد گفت چرا؟
نكته آن اين است كه هيچگاه عقل در انسان نميتواند جانشين غرايز در حيوان گردد، زيرا غرايز هميشه مصون از خطاست و هيچگاه اشتباه نميكند. مثلا زنبور عسل در ساختن لانه مسدس يك ميليمتر خطا نميرود مورچه در مسئله خانهسازي اشتباه نكرده و فرزندان خود را به بهترين اسلوب پرورش ميدهد، اما عقل انساني در هيچ مسئله نظري مصون از خطا آفريده نشده است.
البته معني اين جمله اين نيست كه غريزه برتر از عقل، و دارنده آن بالاتر از انسان است، زيرا عمل غريزي با عمل فكري از دو نظر با هم تفاوت دارند، و همين دو تفاوت، برتري عمل فكري را بر عمل غزيزي مسلم ميسازد.
الف ـ عملي كه از روي غريزه انجام ميگيرد، چون براساس آزادي نيست و از مجراي طبيعت و فطرت تحقق ميپذيرد، انجام چنين عملي فضيلت به شمار نميرود. خانهسازي زنبور و مكيدن شيرة گلها يا رشد گل و گياه در نباتات، و تابش خورشيد در جمادات يكسان است، انسان در طول زندگي اگر چه دچار اشتباهات زيادي ميگردد، ولي از آنجا كه تمام كمالات خود را از روي اختيار انجام ميدهد برتري و ارزش عمل خود را بردارندگان غرايز و عمل آنها حفظ ميكند.
ب ـ شعاع قدرت غريزه بسيار كوتاه و نتيجه آن همواره يكنواخت است ولي شعاع قدرت فكر و عقل انسان نامحدود ميباشد و مقداري از تكامل انسان كه ازغارنشيني و زندگي بدوي به اين حد رسيده كه قواي طبيعت را مهار كرده و تحت تسخير خود درآورده است، مرهون قدرت فكري و عقلي وي ميباشد، اگر چه هدايت تشريعي و راهنمائي پيامبران نيز در اين تكامل تأثير بسزائي داشته است.

---

: آية الله جعفر سبحاني
رسالت جهاني پيامبران و برهان رسالت